Jonas Mekas: wiele biografii w jednym życiu

Jonas Mekas, urodzony w Litwie, większość swojego artystycznego życia spędził w Nowym Jorku. W Stanach powstały jego najsłynniejsze dzieła, tutaj założył legendarny magazyn „Film Culture" i rozwijał nowojorskie Archiwum Filmowe Anthology. Litewsko-amerykański reżyser nierozerwalnie złączył swoje życie ze sztuką, skupiając swą twórczość na zjawisku filmowych dzienników – biografia stanowiła dla niego niewyczerpane paliwo artystyczne. Mekas był jednym z najważniejszych przedstawicieli amerykańskiej kontrkultury lat 60. i 70. – przyjaźnił się m.in. z Johnem Lennonem, Yoko Ono, Allenem Ginsbergiem i Andym Warholem (według legendy to dzięki Mekasowi Warhol chwycił za kamerę), których uwiecznił w dziennikach na taśmie swojej kamery. Mekas był pionierem nie tylko na polu reżyserskim – postulował tworzenie zdemokratyzowanych spółdzielni twórczych, które miały zastąpić skupiony na pieniądzu i komercji model producencki.

Jak zaznacza Urszula Śniegowska, która wspólnie z Romanem Gutkiem jest kuratorką wrocławskiej retrospektywy, Jonas Mekas przeżył wiele żyć. Oprócz spełniania się w roli „filmującego" (wolał używać określenia „filmer", a nie „filmmaker"), był producentem, PR-owcem, promotorem, agentem, redaktorem, dziennikarzem, fundraiserem, krytykiem, programerem – jego długie i niezwykle bogate życie zmieściłoby wiele fascynujących życiorysów.

Twórca nowohoryzontowy

Twórczość Jonasa Mekasa obecna jest na festiwalu Nowe Horyzonty od pierwszej jego edycji w Sanoku, gdzie w 2001 roku było można po raz pierwszy w Polsce zobaczyć część dorobku reżysera, a tytuł jego filmu – Lost Lost Lost – stał się również nazwą jednej z festiwalowych sekcji. W 2016 roku, w czasie Europejskiej Stolicy Kultury we Wrocławiu, podkreślając przynależność zarówno do tradycji europejskiej, jak i amerykańskiej, American Film Festival przyznało mu Indie Star Award.

Podczas tegorocznej odsłony MFF Nowe Horyzonty zostanie zaprezentowanych 15 filmów Mekasa, wyselekcjonowanych z ogromnej schedy artysty. Wybrane przez kuratorów tytuły skupiają się na autobiografizmie, stylu diarystycznym i poczuciu wyobcowania przekutym w entuzjazm budowania nowego środowiska artystycznego – związanego z Nowym Jorkiem. W programie znajdą się m.in.: Walden / Diaries, Notes and Sketches aka Walden (1969); Reminiscencje z podróży na Litwę (Reminiscenses of a Journey to Lithuania, 1971); Lost, Lost, Lost (1976); Autoportret (Self-Portrait, 1980),  Autobiografia pewnego człowieka (Autobiography of a Man Who Carried his Memory in his Eyes, 2000), Kiedy szedłem przed siebie, widziałem króciutkie przebłyski piękna (As I Was Moving Ahead I Occasionally Saw Brief Glimpses of Beauty, 2000), czy późniejsze Ścinki z życia szczęśliwego człowieka (Out-takes From the Life of a Happy Man) z 2012 roku.

Uzupełnieniem retrospektywy będzie zapętlony pokaz monumentalnego, trwającego 38 godzin, dzieła 365 Days Project (codzienne zapiski wideo z 2007 roku), które będzie ogólnodostępne i będzie pokazywane każdego dnia w trakcie festiwalu w przestrzeni Kina Nowe Horyzonty.

Jonas Mekas: nie tylko filmy

Podczas 22. MFF Nowych Horyzontów swoją premierę będzie miała książka autorstwa wybitnego filmoznawcy, Andrzeja Pitrusa. Przebłyski piękna. Spotkania z Jonasem Mekasem zawiera osobisty esej autora o recepcji sztuki Mekasa, liczne cytaty z pism artysty, wywiady przeprowadzone z Mekasem i rzuca światło na pozostałe aspekty jego twórczości (strategie wobec rynku, polityki, Hollywoodu). Książka będzie w sprzedaży m.in. w sklepie internetowym NH oraz w kinowej księgarni Tajne Komplety.

W przestrzeni galerii SiC! BWA Wrocław będzie można oglądać wystawę autorstwa Emanuela Geissera i Kamy Sokolnickiej. Wystawa As Far As I Can See została zainspirowana odpowiedzią, której Mekas udzielił w jednym z wywiadów, zapytany o plany na przyszłość: „Kiedy będę miał 100 lat, chcę pojechać w Himalaje, do Tybetu. Porozmawiamy o tym w 2023 roku, kiedy wrócę". Duet Geisser-Sokolnicka proponuje więc wystawę o podróży, ruchu, świetle i marzeniach, które mają pozostać niespełnionymi. Kuratorką wystawy jest Joanna Kobyłt.

Wszystkie wydarzenia związane z retrospektywą organizowane są w ramach międzynarodowych obchodów setnej rocznicy urodzin artysty Jonas Mekas 100!, prowadzonych pod auspicjami Litewskiego Instytutu Kultury oraz Estate of Jonas Mekas, we współpracy z licznymi organizacjami i instytucjami kultury na całym świecie. Litewski Instytut Kultury i Ambasada Republiki Litewskiej w Polsce są partnerami wrocławskiej retrospektywy.

Międzynarodowy Festiwal Filmowy Nowe Horyzonty odbędzie się w dniach 21-31 lipca 2022 we Wrocławiu. O tydzień dłużej, do 7 sierpnia, będzie trwać online'owa odsłona festiwalu.

W sprzedaży dostępne są karnety na stacjonarną część wydarzenia, dostępy do filmów online będzie można kupić od 7 lipca.

Źródło: MFF Nowe Horyzonty